بررسی روندیابی سیل در حوضه آبریز رودخانه تجن با استفاده از مدل swat

رودخانه ها مهم ترین منابع حیاتی طبیعت هستند. دشت های سیلابی و دلتای رودخانه ها از دیرباز از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده و همواره شرایط مناسبی برای استقرار و سکونت بشر و توسعه فعالیت های اقتصادی فراهم نموده اند. اما این نواحی همواره توسط حوادث طبیعی مانند سیلاب ها مورد تهاجم قرار گرفته اند. امروزه، کاربرد روش های سیستمی به خاطر توانایی پردازش حجم بالایی از داده ها در مدت زمان کوتاه در برنامه ریزی منابع آب در حال افزایش می باشد. در این پژوهش از مدل های swat، hec-ras ، hec-georas و gis جهت پهنه بندی سیلاب حوضه ی آبریز رودخانه ی تجن به وسعت 4147 کیلومتر مربع استفاده شده است. ابتدا، روندیابی جریان به کمک نرم افزار swat برای 11 ایستگاه هیدرومتری انجام گرفت. جهت واسنجی و اعتبارسنجی مدل نیز نرم افزار swat-cup مورد استفاده قرار گرفت. در این نرم افزار، مدل sufi-2 و شاخص نش-ساتکلیف انتخاب شدند. با توجه به نتایج بدست آمده، مدل swat قادر به روندیابی مناسبی در حوضه رودخانه تجن نبود. در نهایت، پهنه-بندی در این پژوهش، با استفاده از نرم افزار hec-ras ، hec-georas و gis انجام گرفت. بازه ی مورد مطالعه ی رودخانه در این مرحله از محل ایستگاه ریگ چشمه در بالادست تا انتهای منطقه شهری ساری در پایین دست می باشد. ایستگاه های هیدرومتری که جهت پهنه بندی در نرم افزار hec-ras مورد استفاده قرار گرفتند شامل ایستگاه های امردره و ریگ چشمه می-باشند. بازسازی اطلاعات دبی با استفاده از نرم افزار smada انجام گرفت و با توجه به اینکه بهترین توزیع آماری در هر ایستگاه، لوگ نرمال سه پارامتره مربوط به ایستگاه ریگ چشمه و لوگ پیرسون تیپ سه مربوط به ایستگاه امردره بود، دبی برای دوره بازگشت های مختلف محاسبه گردیدند. در آخر، پس از انجام پهنه بندی در دوره بازگشت های 2، 5، 10، 25، 50، 100، 200، 500 و 1000 ساله، دوره بازگشت 100 ساله انتخاب و در آن، بازه هایی که از نظر سیلاب گرفتگی مورد تهدید بودند، شناسایی شدند و در مرحله ی بعد اقدام به اصلاح این قسمت ها با استفاده از دیوارکشی گردید. رودخانه ی مورد مطالعه به 4 بازه تقسیم شد و با توجه به نتایج دیوارکشی، حداکثر دیوار در بازه های 1، 2، 3 و 4 به ترتیب 2/1، 7/1، 7/2 و 7/0 متر برآورد گردید. در این پژوهش، پس از بررسی رودخانه از نظر میزان خطر سیلاب گرفتگی، بیمه سیل نیز مورد محاسبه قرار گرفت. بیمه سیل با استفاده از جداول استاندارد و مساحت آبگرفتگی محاسبه شده برای هر دوره بازگشت در عمق های مختلف بررسی گردید. با توجه به نتایج، در بخش شهری میزان خسارت برای دوره بازگشت های 5، 10، 25، 50، 100، 200، 500 و 1000 ساله به ترتیب برابر 1012×72/1، 1012×83/2، 1012×18/4، 1012×39/6، 1012×76/8، 1013×05/1، 1013×22/1 و 1013×3/1 ریال در بخش شهری و برابر با 108×8/17، 109×92/2، 109×32/4، 109×6/6، 109×06/9، 1010×09/1، 1010×26/1 و 1010×35/1 ریال برآورد شد.